Beschrijving Dysfagie
Dysfagie is de medische benaming voor problemen met slikken. Dysfagie is geen op zichzelf staande ziekte, maar een symptoom van een onderliggende aandoening.
Om goed te kunnen slikken moeten de spieren van lippen, tong, kaak, wangen en het strottenhoofd goed functioneren. Wanneer deze spieren niet goed functioneren kunnen de volgende problemen ontstaan:
- Problemen met het afhappen van een lepel of het nemen van een slok
- Moeite met kauwen van voedsel
- Gemakkelijk verslikken in dranken
- ‘Hamsteren’ in één van de wangen
- Het eten blijft ‘steken’ in de keel
- De patiënt heeft veel tijd nodig voor het eten van een maaltijd
Wat kan een oorzaak zijn van dysfagie?
Dysfagie kan verschillende oorzaken hebben. Een veel voorkomende oorzaak van een dysfagie is een CVA (hersenbloeding of een herseninfarct). Mensen met dysfagie, als gevolg hiervan, kunnen moeite hebben met drinken van dunne dranken. Dit kan ontstaan doordat de slikreflex vertraagd is. Ook kunnen zij moeite hebben met kauwen van voedsel. Doordat aan één zijde van de mondholte het gevoel is verminderd.
Ook een spierziekte kan dysfagie veroorzaken. Mensen met dysfagie ten gevolge van een spierziekte kunnen moeite hebben met kauwen. Dit kan dan veroorzaakt worden doordat de spieren snel vermoeid raken. Eveneens vanwege vermoeidheid kunnen de spieren achterin de keel het voedsel ook niet goed in de richting van de slokdarm transporteren.
Plaatselijke beschadigingen of belemmeringen kunnen het slikken ook bemoeilijken. Voorbeelden hiervan zijn gebitsproblemen, stijve keelspieren ten gevolge van bestraling en ook operaties in het mond- keelgebied.
Een opsomming van mogelijke oorzaken:
- Droge mond
- Een aandoening aan de keel of keelpijn
- Bepaalde medicijnen
- Slokdarmaandoeningen
- Spierzwakte
- Een aandoening aan de stembanden
- Een aandoening aan het strottenhoofd
- Een beroerte of hersenbloeding
- Schildklier problemen
Slikproblemen kunnen resulteren in ondervoeding
Slikproblemen bij ouderen of andere personen kunnen resulteren in ondervoeding. Ouderen en senioren zijn vaak kwetsbaar. Als er sprake is van een van de onderstaande symptomen of klachten licht gewichtsverlies en ondervoeding op de loer. Ondervoeding bij ouderen of andere personen als gevolg van slikproblemen kan een probleem vormen. Personen die moeite hebben met slikken en en dus eten, krijgen op den duur onvoldoende voedingsstoffen binnen. Dit kan leiden tot gewichtsverlies, spierverlies en trager herstel bij ziekte.
Mogelijke symptomen of klachten bij dysfagie:
- Vaak slikken
- Moeite met eten
- Langzamer eten
- Moeite met doorslikken van etensresten
- Vaak de keel schrapen
- Kwijlen
- Pijn bij slikken
- Hoesten
- Heesheid en schorheid
- Pijn op de borst
- Snel moe
De weerstand kan afnemen, pijn is heviger en wordt vaak langer gevoeld. Het voedingspatroon kan aangevuld worden met medische dieetvoeding, zoals de klinisch chemisch smakende drinkvoeding. Medische (drink) voeding levert u eiwitten, energie, vitamines en mineralen. Heel smaakvol zijn deze drankjes helaas niet. Ondanks dat er hiermee mogelijke tekorten kunnen worden aangevuld en de voedingstoestand mogelijk kan worden verbeterd, zijn er inmiddels beter smakende alternatieven ontwikkeld.
Welke bijkomende problemen kunnen er zijn?
Wanneer de dysfagie veroorzaakt wordt door een CVA kan er sprake zijn van een aantal andere bijkomende problemen, zoals:
- Eénzijdige verlamming of krachtsvermindering
- Verbale apraxie (problemen met bewust handelen)
- Hemianopsie (verminderd gezichtsvermogen)
- Neglect (verminderde aandacht voor één zijde van bijvorrbeeld het gezichtsveld)
- Geheugen problemen
- Oriëntatie problemen
Behandeling
De logopedist doet onderzoek naar de oorzaak van de slikproblemen. Op basis van dit onderzoek wordt een behandeling gestart.
De logopedische sliktherapie kent twee verschillende benaderingen:
1. slikrevalidatie
2. compensatie technieken
Bij slikrevalidatie wordt getracht door middel van gerichte oefeningen de normale slikfunctie te herstellen.
Er worden dan oefeningen gedaan die bepaalde spieren of spiergroepen trainen. Dit kunnen bijvoorbeeld oefeningen zijn die de functie van de tongspieren verbeteren, zodat u beter in staat bent om voedsel te kauwen.
Compensatie richt zich niet zozeer op het herstellen van de normale slikfunctie, maar op de mogelijkheden om u veilig te kunnen laten slikken ondanks een aangedane slikfunctie. U leert hoe u tijdens het eten en drinken problemen (verslikken, hoesten) kan vermijden. Compensatiestrategieën richten zich voornamelijk op een verandering van hoofdhouding en op bepaalde aangepaste manieren van slikken.
Een andere mogelijkheid tot compensatie is het veranderen van uw dieet. Wanneer een onderzoek uitwijst dat u zich niet verslikt in dikvloeibare dranken en wel in dunvloeibare, kan men de dunne dranken in uw dieet verdikken met daartoe speciaal ontwikkelde verdikkingsmiddelen. Ook zijn er tegenwoordig kant-en-klare ‘verdikte’ dranken op de markt.
Naast het veranderen van de consistentie van het voedsel kan ook de temperatuur worden veranderd. Bij sommige patiënten is het bijvoorbeeld raadzaam vooral te oefenen met koude voeding, zoals ijswater, koude vla enzovoorts.
Slokdarmproblemen slikken zijn niet eenvoudig te verhelpen, maar slokdarmproblemen slikken zijn zeker te verminderen dan wel onder controle te krijgen. Slikproblemen bij ouderen blijven uiteraard een punt van aandacht en zorg. De slikfunctie is uiterst belangrijk.
